آناتومی دهان و دندان

آناتومی دهان و دندان شامل حفره دهان، دندان‌ها، زبان، بزاق و غدد بزاقی، لثه، لب‌ها و سقف دهان است. اولین عضو دستگاه گوارش بدن دهان است که از لب‌ها شروع می‌شود و به حلق متهی می‌گردد. آب و مواد غذایی، برای گوارش، اول وارد این عضو از بدن می‌شوند و چهار عمل اصلی این بخش، شامل جویدن و کمک به هضم غذا، حس چشایی، تکلم و تنفس می‌باشد.

در حفره دهانی فک بالا ثابت بوده ولی فک پایین متحرک است و عمل باز و بسته شدن دهان را به عهده دارد. در آناتومی دهان و دندان، داخل استخوان‌ های هر فک حفراتی وجود دارد که ریشه دندان‌ ها درون آن قرار می‌گیرد. اولین قدم در راه گوارش غذا، خرد کردن و جویدن مواد غذایی است که توسط دندان‌ ها انجام می‌شود. در ادامه این مطلب به آناتومی دهان و دندان می‌پردازیم، پس با مجله بست دنتیست همراه باشید.

✍🏻 جدول دسترسی سریع به مهم ترین عناوین این مطلب

• آناتومی دندان
• انواع دندان و عملکرد آنها
• بخش‌های مختلف دندان

آناتومی دندان

دندان بخش کوچکی از آناتومی بدن را تشکیل می‌دهد ولی با این حال، از بخش‌های متعددی تشکیل شده که همه آنها در کنار هم نقش موثری در غذا خوردن و صحبت کردن ایفا می‌کنند. به طور کلی آناتومی دندان از سه جزء آب، مواد ارگانیک و مواد غیر ارگانیک تشکیل شده است.

به طور معمول هر انسانی 32 دندان دائمی دارد. که 16 عدد آن بر روی فک بالا و 16 عدد دیگر بر روی فک پایین قرار دارند. اما گاهی اوقات به دلایل مختلفی مثل ژنتیک، نقص مادرزادی و یا مشکلات مربوط به رویش دندان‌ها، این احتمال وجود دارد که تعداد دندان‌ های موجود در دهان فرد بیشتر یا کمتر از این مقدار باشند.

به طور کلی در افراد بالغ در هر نیمه فک دو دندان پیشین، یک دندان نیش یا نوک تیز، دو دندان آسیای کوچک و سه دندان آسیای بزرگ وجود دارد. آخرین دندان آسیای بزرگ دندان عقل نامیده می‌شود. دندان عقل که به آن آسیای سوم نیز گفته می‌شود، آخرین دندان در هر قوس فکی است که بین ۱۷ تا ۲۱ سالگی می‌ روید.

انواع دندان و عملکرد آنها

دندان‌های پیشین: به چهار دندان میانی فک بالا و پایین دندان‌های پیشین یا ثنایا می‌گویند. با کمک این دندان‌ها غذا را می‌گیریم، تکه تکه کرده و می‌بریم. این دندان‌ ها دارای لبه تیزی بوده و سطح مقطع در این دندان‌ها عرض زیادی دارد و باریک است.

دندان نیش: این دندان که دندان نوک تیز نیز نامیده می‌شود در هر یک از دو طرف دندان‌های پیشین وجود داشته و برای نگه داشتن و بریدن مواد غذایی استفاده می‌شوند.

دندان آسیای کوچک: به این دندان‌ها پرمولار نیز گفته می‌شود و دو عدد هستند و به کمک برآمدگی‌هایی که بر روی آنها وجود دارد برای خرد کردن و بریدن مواد غذایی استفاده می‌شوند.

دندان‌های مولار یا آسیای بزرگ: این دندان‌ ها دارای سطحی صاف و وسیع هستند که در عقب دهان قرار دارند. از این دندان‌ها برای له کردن، جویدن و ساییدن مواد غذایی استفاده می‌شود.

دندان عقل: این دندان‌ها 4 تا هستند و به آنها دندان آسیای سوم نیز می‌گویند. این دندان‌ها از 18 سالگی به بعد در‌ می‌آیند و در اغلب اوقات کشیده می‌ شوند.

بخش‌ های مختلف دندان

در انسان بالغ هر دندان شامل قسمت‌های مختلفی است که در اینجا به آنها اشاره می‌کنیم:

ریشه دندان:

بخشی از دندان، ریشه آن است که از خط لثه پایین می‌رود و وارد استخوان‌های فک بالا و فک پایین می‌شود. در واقع این ریشه است که دندان‌ ها را درون دهان نگه می‌دارد. دندان‌ ها از نظر تعداد ریشه مختلف بوده و بعضی دارای یک، دو و یا سه ریشه هستند. این ریشه‌ ها می‌ توانند به هم جوش خورده و یا از یکدیگر جدا باشند.

تاج دندان:

به بخش بالایی دندان که بالای لثه قرار دارد و هنگام مشاهده داخل دهان دیده می‌شود تاج دندان می‌گویند. تاج بخشی از دندان است که با مینا پوشیده شده است.

مینای دندان:

سخت‌ ترین بافت موجود در بدن انسان مینای دندان است. مینای دندان بافتی سفید رنگ است که تاج دندان را می‌ پوشاند. مینای دندان وظیفه حفاظت از عاج را به عهده دارد و تنها بافتی است که هیچ سلول زنده‌ای در آن وجود ندارد. این بافت چون زنده نیست، نمی‌تواند پس از پوسیدگی یا آسیب دیدگی خود را ترمیم کند.

عاج دندان:

بخش اصلی هر دندان را عاج تشکیل داده و تقریبا در تمام طول دندان وجود دارد. عاج بافتی سخت‌تر از استخوان است ولی مواد معدنی آن از مینای دندان کمتر است.

گردن یا طوق دندان:

 این بخش از دندان در ناحیه خط لثه قرار دارد و بخش جدا کننده دندان در خط لثه است. در این قسمت از دندان، ریشه و تاج دندان به هم می‌رسند.

پالپ دندان:

داخلی‌ ترین بخش دندان که دارای بافتی نرم است را پالپ دندان می‌ گویند. پالپ دندان از رگ‌ های خونی، فیبر‌های عصبی و بافت پیوندی تشکیل شده است. این بخش از دندان، زیر عاج قرار دارد و از تاج تا نوک ریشه کشیده شده است.

سمنتوم:

به یک لایه نازک که سطح ریشه دندان را می‌پوشاند، سمنتوم می‌گویند. فیبرهای رباط پیرامون دندان در این قسمت قرار دارند.

لثه:

در اصطلاح تخصصی، به بافت لثه ژینژیوا گفته می‌شود. لثه بافتی صورتی رنگ و نرم است که از استخوان فک و ریشه‌ های دندان محافظت می‌کند و گردن دندان را می‌پوشاند.

حفره استخوانی:

این قسمت از استخوان فک، ریشه دندان را احاطه کرده و دندان را در جای خود نگه می‌دارد.

رباط پریودنتال:

این رباط دندان را محکم در حفره آن نگه می‌دارد. این رباط از گروهی از فیبرهای بافتی پیوندی تشکیل شده است.

کانال ریشه:

فضای باز داخل ریشه را کانال ریشه دندان و یا کانال پالپ می‌‌ گویند. عصب‌ ها و رگ‌ های خونی مرتبط به بافت بیرونی اطراف، از راه کانال ریشه وارد پالپ می‌ شود.

کانال فرعی:

به کانال‌ های کوچکتری که از کانال اصلی ریشه منشعب می‌شوند، کانال فرعی می گویند که در داخل عاج تا رباط پریودنتال امتداد دارند.